Bong bóng thị trường chứng khoán là gì?

Trong năm 2021 đã chứng kiến thị trường chứng khoán Việt Nam tăng nhang chóng về số lượng lẫn chất lượng. Và theo các nhà đầu tư quốc tế cho rằng thị trường chứng khoán Việt nam có thể sẽ lập đỉnh trong năm 2022, chỉ số VN- Index sẽ tiếp tục nhờ vào dòng vốn ngoại cộng với nỗ lực từ nhà nước để phục hồi kinh tế. Đây có thể là tin tốt cho nhiều nhà đầu tư. Tuy nhiên, niềm vui đó có được kéo dài, hay chỉ là dấu hiệu thị trường bắt đầu đi vào giai đoạn nổ “bong bóng” .Vậy bong bóng thị trường chứng khoán là gì? Và gồm các giai đoạn nào? Qua bài viết này mình cùng tìm hiểu nhé. Bài viết này không phải là dự báo về tình hình sắp tới của thị trường chứng khoán Việt Nam.

Bong bóng thị trường chứng khoán là gì?

Bong bóng thị trường chứng khoán là một loại bong bóng kinh tế diễn ra trong thị trường chứng khoán khi những người tham gia thị trường đẩy giá cổ phiếu lên trên giá trị của nó so với một số hệ thống định giá cổ phiếu.

Trong cuốn ‘LẠC QUAN TẾU” của Robert J. Shiller, khi tác giả đưa ra khái niệm “Lạc quan tếu chính là nền tảng tâm lý của bong bóng đầu cơ. Bong bóng đầu cơ là một tình huống mà tin đồn giá tăng thúc đẩy lòng nhiệt tình của nhà đầu tư rồi được lây lan trong giới đầu tư như dịch bệnh, và trong quá trình đó, khuyếch đại lên những câu chuyện nhằm biện minh cho sự tăng giá và thu hút ngày một nhiều hơn tầng lớp các nhà đầu tư đổ xô vào, những người dẫu có nghi ngờ về giá trị thật của khoản đầu tư vẫn bị lôi kéo vì ganh tỵ với thành công của người khác và một phần vì máu cờ bạc”.

Nhất là trong thời đại phát triển vượt bậc của công nghệ đã hỗ trợ rất nhiều cho các nhà đầu tư trong việc cung cấp thông tin cũng như các cách tiếp cận các khoản đầu tư dễ dàng hơn bao giờ hết. Mạng xã hội chính là một kênh lan tỏa thông tin, giúp cho nhà đầu tư hành động nhanh hơn, thậm chí còn gây ra hiệu ứng FOMO trên thị trường.

Bong bóng sẽ phồng lên cho đến khi giá cổ phiếu vượt quá mức hợp lý, và khi dòng vốn đầu tư mới cần thiết từ các nhà đầu tư và nhà đầu cơ để thúc đẩy tăng giá hơn nữa thực sự cạn kiệt. Khi không tìm được nhà đầu tư nào nữa để đầu tư ở mức giá đó, bong bóng thường bắt đầu sụp đổ. Trong các thị trường có tính đầu cơ cao, sự sụp đổ có thể xảy ra nhanh chóng, khiến các nhà đầu tư rất khó thoát ra khỏi thị trường trước khi bị thiệt hại đáng kể.

Việc bán tháo do bong bóng đầu tư vỡ có thể gây ra những hậu quả nghiêm trọng. Mức độ thiệt hại phụ thuộc vào việc bong bóng tập trung xung quanh một nhóm nhỏ cổ phiếu hay một lĩnh vực lớn như cổ phiếu công nghệ, khi đó nó có thể gây ra sự lây lan trên toàn thị trường. Ngoài việc thị trường chứng khoán mất một phần đáng kể giá trị, bong bóng vỡ có thể dẫn đến những cú sốc kinh tế nghiêm trọng, chẳng hạn như suy thoái xảy ra sau bong bóng dot-com năm 2000 và bong bóng nhà đất năm 2008.

Dấu hiệu của một bong bóng thị trường chứng khoán

Một thị trường bong bóng sẽ gồm các dấu hiệu sau đây: 

Mọi người đều bàn tán về một cổ phiếu, một dự án nào đó hứa hẹn sẽ thay đổi được thế giới. Và câu chuyện đó đã chiếm được trí tưởng tượng của thị trường. Ví dụ: Bong bóng dotcom những năm 1990 đã có câu ” Internet thay đổi mọi thứ” 

Giá cổ phiếu đó tăng bất kể tin tức.

Giá tài sản khác cũng tăng vọt theo. Trong một thị trường bong bóng, các nhà đầu tư thu được nhiều lợi nhuận thì việc đầu tư, kinh tế bùng nổ, kiếm tiền dễ dàng hơn, họ sẽ quyết định mua các tài sản khác, đồ tiêu dùng, khiến cho các sản phẩm đó tăng giá chóng mặt.

Nhiều nhà đầu tư mới: tài xế, bà bán rau ngoài chợ… ai cũng bàn về đầu tư. Có thể họ thành công trong một khoản thời gian đầu, thì đã nhận định là mình hiểu thị trường, và bắt đầu cho lời khuyên về đầu tư.

Cổ phiếu được định giá không đúng với thực tế.

5 giai đoạn của bong bóng thị trường chứng khoán

Thường thì các nhà đầu tư sẽ không nhận thức được họ đang hoạt động trong một thị trường bong bóng. Phải đến khi bong bóng vỡ thì điều đó mới trở nên rõ ràng. Tuy nhiên, có những dấu hiệu cho thấy một bong bóng có thể đang hình thành, như nhà kinh tế học Hyman P. Minsky mô tả trong cuốn sách Ổn định nền kinh tế không ổn định năm 1986. Ông đã mô tả 5 giai đoạn của mô hình bong bóng cơ bản gồm: 

Dịch chuyển

Giai đoạn này xảy ra khi các nhà đầu tư chú ý vào một sự môt mô hình mới hay một dự án mới của thị trường hoặc nền kinh tế làm thay đổi kỳ vọng của họ, chẳng hạn như khi các công ty dot-com nổi lên vào cuối những năm 1990.

Bùng nổ

Đây là giai đoạn sau một sự dịch chuyển khi các dự án hoặc mô hình đó trở thành hiện thực. Ban đầu giá của cổ phiếu tăng chậm và sau đó nhiều nhà đầu tư tham gia vào thị trường, đã đẩy giá nó lên cao. Để thu hút nhiều người tham gia hơn vào thị trường, các phương tiện truyền thông vẽ lên các câu chuyện cổ phiểu, các cổ phiểu này hứa hẹn sẽ thay đổi được thế giới.

Niềm hạnh phúc

Tại thời điểm này, nó biến thành một kế hoạch “làm giàu nhanh chóng”, với các nhà đầu tư thuận theo chiều gió. Khi giá cổ phiếu tăng chóng mặt, bất chấp tin tức. Các nhà đầu tư dường như cho rằng nó sẽ tồn tại mãi mãi, họ phớt lờ rằng định giá đang đạt đến mức cực đoan. Không ai muốn bị bỏ lại phía sau.

Lợi nhuận

Trong giai đoạn này, các chuyên gia, các cá mập sẽ theo dõi, nhận thấy dấu hiệu của bong bóng sắp nổ, họ sẽ bán các vị thế vào chốt lời. Họ thường là những người đầu tiên thoát ra khỏi thị trường.

Hoảng loạn

Chỉ cần một sợ kiện nhỏ là có thể chọc vào quả bong bóng. Khi bong bóng nổ, nó có thể tạo ra một sự lây lan nhanh chóng lan tràn trên toàn bộ thị trường chứng khoán, giá của các cổ phiểu đảo ngược chiều, giảm xuống nhanh chóng như khi chúng tăng lên. Khi đó, giá trị tài sản của các nhà đầu tư, nhà đầu cơ sụt giảm và họ muốn thanh lý hết với bất kỳ giá nào. Khi đó lượng cung át lượng cầu làm cho giá càng giảm mạnh.

Cách tránh mất tiền khi bong bóng thị trường vỡ

Tại sao bạn nên quan tâm đến bong bóng thị trường chứng khoán hay nhận biết khi nào thị trường hình thành bong bóng để làm gì? Câu trả lời hiển nhiên đó là bảo về nguồn vốn.

Như các bạn cũng đã biết, trong thời kỳ bong bóng, khá nhiều nhà đầu cơ kiếm được rất nhiều lợi nhuận, nhưng khi nhận thấy bong bóng đã hình thành thì bạn nên sáng suốt đứng ngoài thị trường để tránh tiền mất tật mang.

Và cần có sự chuẩn bị cho sự suy giảm của thị trường: Nếu bạn thấy bong bóng đã hình thành, thì nên chuyển các khoản đầu tư của mình từ rủi ro cao sang lựa chọn rủi ro thấp hơn, thậm chí bán hết, rời hoàn toàn khỏi thị trường.

Tiếp theo là chuẩn bị tài chính cá nhân: Khi bong bóng vỡ, nó báo trước sự suy thoái của nền kinh tế, có thể dẫn tới mất việc làm. Khi đó bạn cần tích trữ tài chính của mình để chống chọi với cuộc suy thoái tiềm ẩn này.

Khi nói bạn phải bảo vệ vốn, tránh mất tiền trong một thị trường bong bóng…thì nói rất dễ, nhưng để thực hiện thì không phải là điều dễ dàng. Vậy có cách nào, giảm thiểu được những mất mất về tài chính khi bong bóng vỡ không? Trong khi bạn vẫn đầu tư, vẫn muốn đứng trong thị trường, dưới đây là một số lời khuyên từ chuyên gia (Tiến sĩ James F. Royal, phóng viên cấp cao của Bankrate, về đầu tư và quản lý tài sản): 

• Tránh cổ phiếu bong bóng.
• Sở hữu cổ phiểu của các công ty không bong bóng.
• Mua các cổ phiếu giá trị.
• Đầu tư vào các công ty phát triển bền vững, hiệu suất cao.

Xem thêm: Đầu tư giá trị là gì? Có phải đây là kênh đầu tư an toàn bền vững?

Kết luận

Khi nào đến thị trường bong bóng là một phạm trù kinh tế rất lớn, mà không thể viết ngắn ngọn trong một bài viết. Để có thể nhận biết được đâu là thị trường đang bong bóng, hoặc hậu quả của việc bong bóng vỡ như thế nào thì các chuyên gia kinh tế phải ghi nhận trong một thời gian dài. Nếu các bạn  muốn tìm hiểu thêm về đề tài này cũng như có cái nhìn tổng quan hơn về lịch sử của thị trường tài chính thì có thể tìm đọc cuốn ” LẠC QUAN TẾU” của tác giả Robert J. Shiller.

 Mắc dù mình không thể khái quát được toàn bộ được một bong bóng thị trường chứng khoán nhưng cũng  cung cấp được những kiến thức cơ bản và ngắn ngọn nhất về đề tài này. Hy vọng bài viết này sẽ hữu ích cho các bạn.